برآورد زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه
در این مقاله مطالعه خواهید کرد
لزوم استفاده از مکمل بافری یا بافر دام در جیره گاوهای شیری
چرا به مکمل بافر دام نیاز داریم؟ امروز اساسی‌ترین چالش در صنعت دامپروری به کارگیری جیرههایی با منابع خوراکی موجود، بدون مختل کردن اکوسیستم شکمبه، آسایش و عملکرد دام‌ها است. همه ساله بروز اسیدوز تحت حاد شکمبه‌ای ضررهای هنگفتی به صنعت دامپروری وارد می‌نماید.امروزه برنامه های تغذیه ای و مدیریتی طوری طراحی شده اند که بیشترین بازدهی و تولید را در نشخوارکنندگان به همراه داشته باشد. برای تأمین انرژی موردنیاز گاوهای شیرده از جیره های حاوی الیاف پایین و سطوح بالای کنسانتره استفاده می شود. اما این جیره ها به دلیل کاهش ترشح بزاق، افزایش تولید اسیدهای چرب فرار و تجمع اسید لاکتیک در شکمبه، باعث کاهش pH مایع شکمبه و در نتیجه کاهش فراسنجه هایی مانند مصرف ماده خشک، هضم الیاف، تولید شیر، درصد چربی شیر و در نتیجه بروز اسهال و لنگش در گاوهای شیرده می شوند.
نقش مکمل بافری دام در سلامتی و تغذیه درست دام
pH شکمبه در نشخوارکنندگان ازطریق جذب اسیدهای چرب فرار از دیواره شکمبه و ترشح بزاق کنترل می شود. حدود ۰.۱ درصد بزاق را بیکربنات سدیم تشکیل می دهد که به عنوان بافر اولیه شناخته می شود. ترشح بزاق به میزان الیاف جیره بستگی دارد و با افزایش الیاف در جیره فعالیت جویدن تحریک شده و بزاق بیشتری ترشح می شود. بنابراین، گاوها با تولید بافر داخلی، تطابق میکروبی و جذب اسیدهای چرب فرار می توانند pH شکمبه را ثابت نگه دارند. اما، با توجه به استفاده از مقادیر بالای کربوهیدرات غیر ساختمانی در جیره گاوهای پرتولید نیاز به افزودنی هایی با خاصیت بافری در خوراک گاوهای شیری رو به افزایش است.
بافرها نمک اسیدهای ضعیف هستند که در صورت محلول بودن غلظت یون هیدروژن را در محیط کنترل می کنند.
برای اینکه یک ترکیب تحت شرایط فیزیولوژیکی به عنوان بافر عمل کند، باید دارای معیارهای زیر باشد:
– محلول در آب
– اسید، باز و نمک ضعیف
– ثابت تفکیک (pKα) بافر در محدوده نزدیک به pH فیزیولوژیکی بدن باشد.
در مقابل بافرها، ترکیبات آلکالایزر (قلیائی کننده) اسید وجود دارند که اسید شکمبه را خنثی کرده و به افزایش pH کمک می‌کنند. نمونه‌هایی که به عنوان بافر استفاده می‌شوند به عنوان عوامل مصرف کننده اسید و عوامل خنثی کننده اسید معرفی می‌گردند.
تغذیه با بافر تحت تاثیر فاکتورهای مختلفی مانند نوع بافر مورد استفاده (بنتونیت سدیم ، بیکربنات سدیم، بیکربنات پتاسیم، کربنات کلسیم،..)، سطح مورد استفاده، مرحله تولید حیوان (دوره آداپتاسیون به خوراک، اوایل دوره شیردهی)، ظرفیت بافری جیره پایه، سطح کنسانتره مورد تغذیه، نوع حیوان و حضور یا عدم حضور سیلاژ در جیره بستگی دارد.
به علاوه، خصوصیات شیمیایی، فیزیکی، هزینه و خوشخوراکی خوراک برای انتخاب بافر توسط تولید کنندگان گاوهای شیری و کارخانجات خوراک از اهمیت خاصی برخوردار است.
بافرها توانایی تثبیت pH شکمبه را دارند که در نتیجه هضم سلولز را بهبود داده و ترن آور شکمبه را افزایش می‌دهند که به مصرف خوراک بیشتر و کاهش پر شدن شکمبه منجر می‌گردند. افزودن بافرها به خوراک دام قابلیت هضم ماده خشک، پروتئین و فیبر محلول در اسید را افزایش می‌دهند.
از بافرها می‌توان به بنتونیت سدیم، بیکربنات سدیم، سسکو کربنات سدیم، کربنات کلسیم، بیکربنات پتاسیم و کربنات منیزیم اشاره کرد.
مکانیسم عمل مکمل بافری
بطور کلی دو مکانیسم برای عمل بافرها در شکمبه ذکر شده است که شامل خنثی کردن اسید و ثبات pH شکمبه و افزایش سرعت عبور مایعات از شکمبه می باشد. از جمله دلایل افزایش سرعت عبور مایعات شکمبه، بالا رفتن فشار اسمزی مایعات و انتشار آب از دیواره شکمبه می باشد. همبستگی مثبتی بین حجم کل مایعات شکمبه و مقدار مواد معدنی موجود در خوراک گزارش شده است.
هر چه مقدار عناصر معدنی محلول در خوراک بیشتر باشد. فشار اسمزی مایع شکمبه و وزن مخصوص ذرات خوراک افزایش یافته و در نتیجه سرعت عبور آنها از شکمبه افزایش خواهد یافت. در مورد مکمل بافری بسیار مهم است که pKa بافری آن از نظر عددی در محدوده pH طبیعی شکمبه باشد. مثلا بیکربنات سدیم دارای pKa=6/25 است، که به pH شکمبه نزدیک است.
نتایج برخی از پژوهش ها نشان داد که استفاده از جوش شیرین، وضعیت تخمیر شکمبه را مطلوب کرده و pH شکمبه و خروج مایع از شکمبه را افزایش می دهد. بطور کلی، افزودن بافر به جیره گاوهای شیری بطور وسیع بررسی شده است. اما به دلیل تفاوت در منابع بافر، دام ها و فاکتورهای جیره ای، ظرفیت اسیدی متابولیکی و ظرفیت بافری جیره ها، پاسخ های مربوط به مصرف خوراک، تولید شیر و بالانس اسید باز در گاوهای شیری متفاوت بوده است. افزودن بیکربنات سدیم به جیره منجر به افزایش مصرف خوراک و تولید شیر در گاوهای تغذیه شده با جیره با کنسانتره بالا در اوایل شیردهی می شود (۶). سدیم بیکربنات ظاهرا تغییر جیره گاو را از دوره خشک به شیردهی تسهیل می کند.
تاثیر افزودن بافر با جیره
افزودن مکمل بافر دام به جیره اثرات متفاوتی را می‌تواند به دنبال داشته باشد. این اثرات به عوامل مختلفی وابستگی دارد که در ادامه شرح داده خواهد شد.
نوع علوفه مصرفی و اثرات متفاوت افزودن بافر به جیره
اثرات متفاوت افزودن بافر به جیره به نوع علوفه مصرفی در جیره وابستگی شدیدی دارد. مطالعات گذشته از افزودن بافرها به جیره های بر پایه علوفه غیر از سیلوی ذرت (یونجه خشک یا سیلوی سایر علوفه ها مانند جو، گندم، سورگوم و تریتیکاله) پاسخی مشاهده نکردند. این می تواند مربوط به مؤثر بودن یونجه خشک در تحریک نشخوار، ظرفیت بالای بافری ذاتی یونجه و یا pH اولیه بالاتر سیلوی یونجه در مقایسه با سیلوی ذرت باشد.
مطابق پژوهش متاآنالیز هو و همکاران (۲۰۰۵) این احتمال وجود دارد که افزودن بافر به جیره گاوهای با کنسانتره بالا، تولید اسیدهای چرب ترانس C18:1 را در شکمبه کاهش خواهد داد. بنابراین، افزایش pH شکمبه در گاوهای تغذیه شده با جیره های حاوی بافر می تواند منجر به کاهش جریان اسیدهای چرب ترانس C18:1 به دئودنوم شده و افت چربی شیر را کاهش دهد. در این مطالعات علوفه مصرفی حاوی سیلوی ذرت یا علوفه یونجه بوده است. درحالی که، اثر افزودن بافرها به جیره ای که علوفه آن حاوی ترکیبی از سیلوی ذرت و علوفه یونجه باشد بررسی نشده است.
تاثیر نسبت کنسانتره به علوفه مصرفی بر پاسخ های افزودن بافر به جیره
علاوه بر نوع علوفه، نسبت کنسانتره به علوفه مصرفی می تواند بر پاسخ های افزودن بافر به جیره مؤثر باشد. محققان در دانشگاه کنتاکی (۶) با یک جیره حاوی ۶۰ درصد کنسانتره و ۴۰ درصد علوفه، مشاهده کردند که افزودن ۵/۱ درصد جیره بیکربنات سدیم یا به تنهایی یا در ترکیبی با ۸/۰ درصد منیزیم اکسید منجر به افزایش کمتر (۱%) و منیزیم اکسید مشابه، چربی شیر و FCM با بافرهای ترکیبی افزایش یافت. سایر مطالعات از نسبت کنسانتره به علوفه ۵۰:۵۰ با افزودن بیکربنات سدیم و منیزیم اکسید استفاده کردند و پاسخی در عملکرد گاوهای شیری مشاهده نکردند.
تاثیر مقدار بافر مورد استفاده در جیره و اثر ترکیبی آ ن ها
مقدار بافر مورد استفاده در جیره و اثر ترکیبی آ ن ها نیز بر پاسخ ها مؤثر است. در مطالعه ای چندین غلظت منیزیم اکسید به عنوان بافر در گاوهای اوایل شیردهی و اثرات متقابل بین بیکربنات سدیم و اکسید منیزیم با جیره های حاوی ۵۰ درصد سیلوی ذرت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که مصرف ماده خشک در گاوهای تغذیه شده با ۸/۰ % منیزیم اکسید در بین تیمارها بالاترین بود. تغییرات وزن در تیمارها بطور معنی دار متفاوت نبود. گاوهای تغذیه شده با ۴/۰ درصد منیزیم اکسید بیشترین شیر و FCM را تولید کردند، و این می تواند تاحدی از دست دادن بیشتر وزن بدن را توضیح دهد. تیمارها اثر معنی داری بر درصد چربی شیر و غلظت استات شکمبه نداشتند.
اثر نسبت بالای کنسانتره به علوفه در شرایط تنش حرارتی
اثر نسبت بالای کنسانتره به علوفه در شرایط تنش حرارتی تا پیش از این بررسی نشده بود. استرس حرارتی به طور منفی بر برخی از شاخص های تولیدی، سلامت و تولید مثل گاوهای شیری مثل تولید شیر، کیفیت و ترکیب شیر، سلامت شکمبه، رشد و تولید مثل اثر می گذارد که می تواند فشار مالی سنگینی به صنعت گاو شیری وارد سازد. به همین دلیل شرکت دانش بنیان ویوان با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان و با نظارت جناب آقای دکتر قربانی به عنوان مجری طرح، اقدام به بررسی اثر نوع بافر مورد استفاده در جیره گاوهای شیری در شرایط تنش حرارتی نمود که نتایج آن به زودی منتشر می شود.
موارد مصرف بافر در خوراک
– دانه‌هایی با درصد رطوبت بالا : محلولیت بخش‌هایی از کربوهیدرات‌ها و نیتروژن در این دانه‌ها مصرف خوراک را کاهش می‌دهد.
– جیرههایی با کنسانتره بالا به سرعت تخمیر می‌شوند و مقادیر زیادی اسیدهای چرب فرار تولید می‌کنند که به کاهش pH شکمبه منجر می‌شود.
– جیرههایی با فیبر کم و غلات فراوان، مقادیر pH شکمبه را کاهش می‌دهند که به کاهش درصد چربی شیر منتهی می‌گردد.
– کاهش قسمت‌های علوفه در جیره به ۴۵ درصد
– جیرههایی حاوی سیلوی ذرت یا سایر علوفه‌های مرطوب و تخمیر شده در خوراک: این جیره‌ها رطوبت و کربوهیدرات محلول زیاد و pH کمی دارند. این عوامل به همراه کاهش ترشح بزاق به اسیدی شدن شکمبه کمک می‌کنند. مصرف ماده خشک در پی تغذیه خوراک‌های تخمیر شده کاهش می‌یابد.
– خورد شدن علوفه‌ها به کمتر از ۳/۱ سانتی‌متر: این امر به کاهش زمان جویدن و هضم کمتر فیبر در شکمبه منجر می‌شود.
– کاهش مصرف ماده خشک در اوایل شیردهی
– شرایط مصرف نامنظم یا عدم تغذیه در اوایل شیردهی
– کاهش مصرف یونجه در روز برای هر گاو
– جیرههایی با فیبر کم (کمتر از ۱۹ درصد فیبر نامحلول در اسید): فیبر کم در خوراک گاوهای شیری مدت زمان نشخوار را کاهش می‌دهد، که به کاهش درصد چربی شیر و مصرف خوراک منتهی می‌گردد.
– جیره‌های بسیار مرطوب (کمتر از ۵۰ درصد ماده خشک)
– کم بودن تست چربی به شکل غیر طبیعی
– مشکلات پا مانند لنگش، نرمی کف پا یا آبسه وجود داشته باشد.
در صورت اسیدی شدن شکمبه، نشخوار کنندگان دچار مشکلات متعددی می‌شوند که حتی می‌تواند منجر به مرگ دام شود. مکمل‌های بافری به کنترل ph شکمبه دام‌ها کمک می‌کنند.
pH شکمبه در نشخوارکنندگان ازطریق جذب اسیدهای چرب فرار از دیواره شکمبه و ترشح بزاق کنترل می شود. حدود ۰.۱ درصد بزاق را بیکربنات سدیم تشکیل می دهد که به عنوان بافر اولیه شناخته می شود. ترشح بزاق به میزان الیاف جیره بستگی دارد و با افزایش الیاف در جیره فعالیت جویدن تحریک شده و بزاق بیشتری ترشح می شود. بنابراین، گاوها با تولید بافر داخلی، تطابق میکروبی و جذب اسیدهای چرب فرار می توانند pH شکمبه را ثابت نگه دارند. اما، با توجه به استفاده از مقادیر بالای کربوهیدرات غیر ساختمانی در جیره گاوهای پرتولید نیاز به افزودنی هایی با خاصیت بافری در خوراک گاوهای شیری رو به افزایش است.
اثربخشی این محصول فوق العاده است.
عالی و کاربردی