برآورد زمان مطالعه: ۱۰ دقیقه

اسیدیفایر (Acidifier) چیست و چه کاربردی دارد؟

اسیدیفایر ها سلامت دستگاه گوارش را حفظ می‌کنند. سلامت دستگاه گوارش یکی از عوامل مهم در رشد حیوانات است. باکتری‌های ساکن در روده نقش بسیار مهمی در سلامت دستگاه گوارش داشته، که این باکتری‌ها شامل باکتری‌های گرم مثبت و گرم منفی هستند. در یک pH ایده‌آل در دستگاه گوارش، تعادلی بین جمعیت‌ باکتریایی گرم مثبت و منفی وجود دارد و این تعادل زمانی به هم می‌خورد که pH بر اثر تولید سموم شیمیایی حاصل از تجزیه مواد خوراکی یا تغییر ترکیبات خوراک، تغییر یابد که نتیجه آن ایجاد بیماری خواهد بود. افزایش باکتری‌های مضر در طیور ممکن است از چینه‌ دان شروع شود زیرا در چینه‌دان، زمان، رطوبت و دمای لازم برای افزایش جمعیت‌های باکتری‌های مضر وجود دارد. بنابراین مقادیر ایده‌آل pH برای حفظ تعادل جمعیت باکتریایی دستگاه گوارش لازم است.

اسیدی کردن دستگاه گوارش شامل افزودن مقداری اسید به خوراک برای کاهش pH خوراک و سیتوپلاسم باکتری‌ها به منظور محدود کردن رشد باکتری‌های بیماری‌زای روده می‌باشد. اسیدیفایرها شامل اسیدهای چرب کوتاه زنجیر، اسیدهای چرب فرار و اسیدهای کربوکسیلیک ضعیف هستند. اسیدهای فرمیک، استیک، پروپیونیک، بوتیریک، لاکتیک، سیتریک و مالیک احتمالاً در حفظ سلامت دستگاه گوارش و کاهش باکتریهای بیماریزا مثل سالمونلا و اشریشیاکلی در دیواره روده از طریق کاهش pH به کمتر از ۶ و تحریک رشد باکتری‌های مفید دستگاه گوارش نقش دارند. اسیدیفایرها به دو فرم مایع و جامد قابل دسترس هستند. فرم مایع آنها اساساً در ترکیب با آب در اختیار طیور قرار می‌گیرد و فرم جامد آن به صورت مخلوط با جیره مصرف می‌گردد. اسیدیفایر به خاطر سهولت در مصرف، قابلیت دسترسی، کاهش باکتری‌های بیماریزا، ایجاد تعادل جمعیت میکروبی روده، ممانعت تخریب مواد مغذی و در نهایت به دلیل اثرات مثبت آنها بر عملکرد جوجه‌های گوشتی بسیار مناسب است.

 تعریف اسیدیفایر

اسیدیفایرها ترکیبی از اسیدهای آلی هستند، که این اسیدهای آلی از یک زنجیره اشباع از اسیدهای مونوکربوکسیلیک و مشتقات مربوط به آن بوده (هیدروکسیلیک، فنولیک و مولتی کربوکسیلیک) تشکیل شده‌اند. اسیدهای آلی عموماً به عنوان اسیدهای چرب، اسیدهای چرب فرار یا اسیدهای کربوکسیلیک ضعیف شناخته می‌شوند. به طور کلی اکثر اسیدهای آلی، ترکیبات ضعیفی بوده و تنها بخشی از آنها تفکیک می‌شوند. بیشتر این اسیدها دارای فعالیت ضد باکتریایی و pKa (pH که در آن نیمی از اسید تفکیک می‌شود) بین ۳ و ۵ است. جدول ذیل، نام عمومی، نام شیمیایی، فرمول، وزن مولکولی و pKa اولیه اسیدهای آلی که معمولاً به عنوان اسیدی‌کننده‌های جیره طیور استفاده می‌شوند را نشان می‌دهد.

همچنین بخوانید : مایکوتوکسین و خطرات آن برای طیور   

نحوه عملکرد اسیدیفایر

۱- اثرات محرک رشد

در بیشتر موارد، اثرات محرک رشد در جوجه‌های گوشتی در پاسخ به مکمل اسیدیفایر گزارش شده است. بهبود اثرات محرک رشد اسیدیفایر، احتمالاً می‌تواند به دلیل مصرف بهتر مواد مغذی خوراک، کاهش بار میکروبی باکتری‌های بیماریزا و فراهم کردن محیط مناسب برای باکتری‌های مفید دستگاه گوارش باشد. بهبود عملکرد جوجه‌های گوشتی در پاسخ به مکمل اسیدیفایر به دلیل افزایش قابلیت هضم انرژی و پروتئین خوراک، کاهش تعداد باکتر‌های بیماریزا، بهبود سیستم ایمنی، کاهش مقدار عفونت، کاهش مقدار آمونیاک و دیگر متابولیت‌های مضر در دستگاه گوارش است.

بهبود ضریب تبدیل خوراک، احتمالاً به دلیل کاهش مصرف خوراک و استفاده بهتر از مواد مغذی است که به افزایش وزن بدن در جوجه‌های گوشتی مکمل شده با اسیدیفایر منجر می‌گردد. از دیگر اثرات مفید اسیدیفایر، رهاسازی آنزیم‌های گوارشی، فعالیت آنزیم فیتاز، ترشح آنزیم‌های پانکراس و تکثیر سلول‌های روده‌ایی است.

۲- خاصیت ضد میکروبی اسیدیفایر

جنبه‌های مختلف مکانیسم‌های اسیدیفایر در ارتباط با فعالیت ضد باکتریایی در تحقیقات مختلف به دست آمده است. نحوه عمل اسیدهای موجود در اسیدیفایر، در ارتباط با باکتری‌های مضر به این صورت است که اسیدهای آلی تفکیک نشده از غشای باکتری عبور کرده و در داخل سلول در pH حدود ۷ تفکیک شده و تولید یون H+ می‌کند که این امر، باعث کاهش pH داخل سلول می‌شود. از آنجایی که باکتری‌های مضر نسبت به کاهش pH حساس‌تر هستند لذا این باکتری‌ها با صرف انرژی، این یون‌ها را از داخل سلول خارج می‌کنند که این امر منجر به کاهش رشد این باکتری‌ها می‌گردد. از طرف دیگر، آنیون‌های RCOO- تولیدی قادر به خروج از داخل سلول نبوده که باعث اختلال در سنتز DNA، پروتئین سازی و افزایش فشار اسمزی سلول می‌شود. در نتیجه به کاهش رشد، تکثیر و فعالیت‌‍‌های روده‌ای باکتری‌های مضر منجر می‌گردد. البته باکتری‌های مفید مثل لاکتوباسیلوس‌ها و بیفیدوباکترها بر خلاف باکتری‌های مضر مثل اشریشیاکلی و گونه‌های مختلف سالمونلا در برابر تغییرات pH مقاوم هستند.

۳- تاثیر اسیدیفایر بر قابلیت هضم مواد مغذی

مقادیر pH در نواحی مختلف دستگاه گوارش عاملی است که می‌تواند جمعیت باکتریایی را کنترل کند و بر هضم و جذب مواد مغذی تاثیر داشته باشد. اکثر عوامل بیماریزا در pH نزدیک به خنثی یا اندکی بیشتر رشد می‌کنند. در مقابل میکروارگانیسم‌های مفید در مقادیر pH اسیدی (۲/۶-۸/۵) تکثیر نموده و با عوامل بیماریزا رقابت می‌کنند.

اسیدیفایر با کاهش pH در دستگاه گوارش، فعالیت آنزیم‌های هضمی را افزایش می‌دهند. تنظیم pH در بخش‌های مختلف یک فاکتور مطلوب برای تکثیر جمعیت باکتری‌های مفید دستگاه گوارش و هضم و جذب مواد مغذی است.  

جمعیت میکروبی بیماریزا در روده کوچک برای بدست آوردن مواد مغذی با میزبان رقابت می‌کنند و منجر به کاهش هضم چربی‌ها به دلیل کاهش اثرات اسیدهای صفراوی می‌شوند. این عمل به کاهش عملکرد رشد و افزایش بیماری‌ها منتهی می‌شود.

وجود اسیدیفایر در جیره، قابلیت هضم مواد معدنی بخصوص فسفرو کلسیم را افزایش می‌دهد. این افزایش هضم و جذب مواد مغذی به دلیل تاثیر مثبت اسیدیفایر بر جمعیت میکروبی دستگاه گوارش بخصوص لاکتوباسیلوس‌ها است. مکمل کردن جیره با اسیدیفایر، فعالیت آنزیم‌های پانکراس و بیان ژن‌های پروتئین اتصالات محکم روده را افزایش داده که در نتیجه به بهبود سلامت و تولید در پرنده منتهی می‌شود. مصرف اسیدیفایر در آب و خوراک می‌تواند  به عنوان راهکار مفید برای کنترل عوامل بیماریزا در دستگاه گوارش به کار رود.

۴- تاثیر اسیدیفایرها بر قابلیت هضم پروتئین

اسیدیفایر با کاهش pH پیش معده (معده در خوک) آنزیم پپسینوژن و دیگر زیموژن‌های موثر بر هضم پروتئین‌ها را فعال نموده و بدین ترتیب قابلیت هضم پروتئین و اسیدهای آمینه را در بدن افزایش می‌دهند. اسیدیفایر می‌تواند عملکرد آنزیم فیتاز را بهبود دهد. اسید فیتیک در pH پایین‌تر قابلیت انحلال پذیری بیشتری دارد. در حیوانات جوان میزان تولید اسیدهای آلی به صورت اندوژنوس پایین است. زمانی که غلظت اسید در روده کاهش یابد، pH دستگاه گوارش افزایش می‌یابد و آنزیم‌های هضمی نمی‌توانند به درستی عمل نمایند. بنابراین هضم و جذب مواد مغذی کاهش می‌یابد.

افزودن اسیدیفایر به جیره، غلظت اسید اوریک (محصول نهایی متابولیسم پروتئین) سرم خون را به آرامی کاهش داد که این موضوع بیانگر بهبود قابلیت مصرف پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه است.

۵- اثر اسیدیفایر بر مرفولوژی روده

اسیدیفایر با کاهش pH از تجمع باکتری‌های بیماریزا در روده کوچک جلوگیری کرده که این عمل منجر به کاهش تولیدات سمی در داخل بافت روده شده و بدین ترتیب بر مرفولوژی روده تاثیر می‌گذارند. هرگونه تغییر در ارتفاع پرز به معنی تغییر در جذب مواد مغذی است و افزایش ارتفاع پرز به جذب مواد مغذی کمک می‌کند. ارتفاع پرز در اثر مصرف اسیدیفایر سبب بهبود جذب مواد مغذی و بهبود عملکرد پرنده می‌شود. مکانیسم عمل آنها از طریق ترشح آنزیم‌های گوارشی و افزایش ابقاء مواد مغذی و همچنین بهبود قابلیت هضم مواد مغذی اعمال می‌گردد که در نهایت منجر به بهبود ضریب تبدیل خوراک و افزایش وزن روزانه می‌شود. همچنین اسیدیفایر منجر به کاهش رشد باکتری‌های مضر در خوراک و دستگاه گوارش می‌شوند و از طریق بهبود استاندارهای بهداشتی خوراک و ثبات میکروارگانیسم‌های روده باعث کاهش اسهال خواهند شد. کاهش جمعیت باکتری‌های مضر، باعث کاهش مواد مغذی مورد نیاز متابولیسم باکتری شده و درنهایت بهبود ضریب تبدیل و افزایش وزن روزانه را به دنبال خواهد داشت.   

جوجه‌های گوشتی تغذیه شده با اسیدیفایر، دارای پرزهای بلندتر و ضخیم‌تری می‌باشند که نتیجه آن بهبود میزان هضم و جذب مواد مغذی است. افزایش طول پرزهای روده کوچک، به فعالیت سلول‌های اپی‌تلیال روده به عنوان سد دفاعی طبیعی در برابر باکتری‌های بیماریزا و سموم حاصل از آنها کمک می‌نماید.

۶- اسیدیفایر به عنوان منبع انرژی در روده

اسیدیفایرها می‌توانند به عنوان منبع انرژی در دستگاه گوارش استفاده شوند. اسیدهای آلی موجود در اسیدیفایر، به عنوان واسطه‌های متابولیکی چرخه کربس استفاده می‌شوند، بنابراین  وضعیت متابولیکی روده را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اثرات مفید اسیدیفایر بر عملکرد رشد، بدلیل تاثیر مثبت این اسیدهای آلی در تولید انرژی است. برخی از اسیدهای آلی موجود در اسیدیفایر می‌توانند بعنوان منبع انرژی در سلول‌های روده بزرگ و هموستازی این بخش به کار رود.