اسیدوز شکمبه ای
راهکارهای تغذیهای مدرن، از جیرههایی بر پایه علوفه سریعا به جیرههایی بر پایه کنسانتره برای افزایش تولید شیر در گاوهای شیری پرتولید تغییر کرده است. این راهکارها شامل مصرف سیلاژهایی با مقادیر اسید بالا، جیرههایی با فیبر کم، کاهش اندازه ذرات و سطوح بالای کنسانتره است.
در نتیجه، مصرف این خوراکها به اسیدوز شکمبهای تحت حاد منجر میشود. مصرف بیش از حد کربوهیدراتهای قابل تخمیر به کاهش pH شکمبه، تجمع اسیدهای چرب فرار و اسید لاکتیک در شکمبه منتهی میشود.
تحت شرایط نرمال، مقابله با اسیدی شدن شکمبه توسط ترشح بزاق صورت میگیرد، هر چند خوراکهای دام، دارای ظرفیت بافری متفاوتی هستند. بهر حال در جیرههایی با مقادیر بالای کنسانتره، خروج بزاق به طور قابل ملاحظهای کاهش مییابد. تولید محدود بزاق نمیتواند نقش بافری خود را در جلوگیری از کاهش pH شکمبه ایفاء کند و بنابراین به اسیدوز تحت شکمبهای حیوان مبتلا میگردد.
برای به حداقل رساندن شیوع اسیدوز شکمبهای متخصصان تغذیه مصرف بافرها را در جیرههایی با مقادیر بالای کنسانتره پیشنهاد دادهاند. عموماً از یک بافر اگزوژنوس مانند بیکربنات سدیم برای ثبات pH در شکمبه گاوهای مستعد به اسیدوز استفاده میشود. مواد افزودنی شیمیایی خوراک، با یک ثبات تفکیک اسید مشخص میشود که نزدیک به pH نرمال شکمبه است.
در حدود دو دهه، مصرف مواد افزودنی مانند پروبیوتیک ساکارومایسس سروزیه توجه زیادی را بخود جلب کرده است. پروبیوتیکها مکملهای خوراکی میکروبی زنده هستند که به خوراک حیوانات برای بهبود تعادل باکتریایی روده اضافه میشوند. این ترکیبات به هضم موثر مواد مغذی و بهبود فرایند تبدیل خوراک در شیر و گوشت، بدون جذب و بقایای آن در بافت کمک میکند.
برخی تحقیقات تاثیر مثبت پاسخ مصرف مخمر در ثبات pH شکمبه و عدم تجمع لاکتات در شکمبه در جلوگیری از اسیدوز را مشاهده کردند. گاوهای تغذیه شده با مخمر رشد باکتریهای سلنوموناس رومینانتیوم را افزایش و باکتریهای تولید کننده لاکتات را در شکمبه کاهش میدهند.
در گزارشی تاثیر بیکربنات سدیم و ساکارومایسس سروزیه در بهینه کردن pH شکمبه و شیوه فعالیت این دو ماده افزودنی مورد ارزیابی قرار گرفت. طول دوره آزمایشی به مدت ۲۱ روز بود و مقادیر ۱۵۰ گرم در روز بیکربنات سدیم و ۵ گرم در روز مخمر به جیره گاوهای شیری افزوده شد.
گاوهای تغذیه شده با بیکربنات سدیم و مخمر در مقایسه با تیمار شاهد pH شکمبه را به ترتیب در حدود ۲۱/۶، ۱۴/۶ و ۹۴/۵ افزایش دادند. هر دو ماده افزودنی در ثبات pH در شکمبه نقش دارند. میانگین غلظت تولید لاکتات برای تیمار شاهد، بیکربنات سدیم و مخمر به ترتیب ۵/۱۶، ۲/۱۲ و ۴/۵ میلی مولار بود (۶۷ درصد کاهش برای مخمر). قابلیت هضم ماده آلی برای مخمر ۶/۶۶ درصد در مقایسه با بیکربنات سدیم و شاهد به ترتیب ۷/۶۱ درصد و ۲/۶۲ درصد بود.
بیشترین قابلیت هضم فیبر در گاوهای تغذیه شده با مخمر ۶/۴۱ درصد در مقایسه با بیکربنات و شاهد (۳/۳۴ و ۶/۲۹ درصد) بود. افزودن مخمر زنده به جیره گاوهای شیری به کاهش مقدار لاکتات در شکمبه منتهی میشود، اما اضافه کردن بیکربنات سدیم تاثیری بر مقدار لاکتات نداشت. احتمالا ثبات pH در پی مصرف مخمر به دلیل کاهش غلظت لاکتات در شکمبه بود.
افزودن مخمر به جیره منجر به افزایش پروپیونات و کاهش مقادیر لاکتات و افزایش تبدیل لاکتات به پروپیونات شد. pH شکمبه نقش مهمی در تنظیم اکوسیستم میکروبی شکمبه مخصوصا باکتریهای حساس به pH پایین مانند باکتریهای سلولایتیک داشتند.
در تحقیقی Quigley و همکاران (۱۹۹۲) گزارش کردند که مصرف توام بیکربنات سدیم و مخمر در گوسالهها تاثیری بر مصرف ماده خشک، سرعت رشد و راندمان مصرف خوراک در دوره استارتر نداشت، اما ازت اوره خون در پی مصرف بیکربنات سدیم کاهش یافت. Abdullahi و همکاران (۲۰۱۸) گزارش کردند که مصرف بیکربنات به افزایش درصد چربی شیر و پروبیوتیک به افزایش بازده شیر منجر شد.
نتیجهگیری کلی
شیوه فعالیت این دو ماده افزودنی مخمر و بافر در شرایط تنش با اسیدوز متفاوت است. مکمل کردن جیره با بیکربنات سدیم و مخمر توانایی مشابه در ثبات pH در شکمبه دارند. بافر نقش مهمی در خنثی کردن اسید شکمبه دارد، در حالی که مخمر از تجمع لاکتات در شکمبه جلوگیری کرده و به هضم فیبر در شکمبه کمک میکند.
References
Sodium Bicarbonate and Yeast Culture Effects on Ruminal Fermentation, Growth, and Intake in Dairy Calves. 1992. Dairy Science Journal, 7: 715-719
Comparative performance on late lactating crossbred cows supplemented with sodium
bicarbonate and probiotics on milk yield, milk composition and dung score. 2018. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry, 7: 715- 719
How Does Live Yeast Differ from Sodium Bicarbonate to Stabilize Ruminal pH in High-Yielding Dairy Cows. 2008. Dairy Science Journal, 3528-3535