برآورد زمان مطالعه: ۹ دقیقه
در این مقاله لنگش در طیور و ارتباط آن با سلامتی و تولید در جوجه های گوشتی را مورد بررسی قرار می دهیم :
تعریف لنگش
لنگش در طیور به هر گونه نقص یا ناهنجاری آشکار یا پنهان در اندام‌های حرکتی که مانع گام برداشتن طبیعی پرنده شود می‌گویند. عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تغذیه گله مادر، وضعیت جوجه کشی، بیماری‌های عفونی، تنش محیطی، صدمات فیزیکی و سن پرنده در بروز ناهنجاری‌های پا نقش دارند. لنگش دسترسی پرنده را به آب و خوراک کاهش داده، درصد پرندگان حذفی و تلف شده را افزایش می‌دهد و بدین ترتیب خسارات اقتصادی زیادی را به گله وارد می‌کند. احتمالاً مهمترین عامل گسترش ناهنجاری‌های پا سرعت رشد زیاد جوجه‌های گوشتی و تاثیر آن بر سیستم اسکلتی حرکتی جوجه‌ها است.
ریکتز
نارسایی و یا نقص در روند معدنی شدن استخوان منجر به ریکتز، تغییر در شکل استخوان‌ها می‌شود. ریکتز موجب افزایش قابلیت انعطاف و تغییر شکل استخوان‌ها می‌گردد که به لنگش می‌انجامد. ریکتز معمولاً در جوجه‌های جوان با رشد سریع دیده می‌شود. پرندگان در سنین کمتر از چهار هفتگی به ریکتز حساس هستند.از عوامل ریکتز در جوجه‌ها می‌توان به کمبود ویتامین D3، عدم تعادل کلسیم و فسفر جیره، نقص در مخلوط سازی اجزای خوراک اشاره کرد.
کندرودیستروفی (پروزیس)
اختلال در تکثیر و تمایز صفحه غضروفی رشد که منجر به کوتاه شدن استخوان‌های بلند می‌شود. این اختلال در صفحات رشد استخوان‌های بلند (صفحه رشد، محل رشد استخوان‌های بلند است) اتفاق می‌افتد. در این عارضه معدنی شدن استخوان به صورت طبیعی انجام می‌شود که از این نظر با ریکتز متفاوت است. کمبود منگنز، کولین، نیاسین، بیوتین، اسید فولیک و پیردوکسین با وقوع کندرودیستروفی مرتبط است. ۲- عفونت مایکوپلاسمایی: مایکوپلاسما تامین مواد مغذی برای صفحات رشد استخوان را مختل می‌کند.
دیسکندروپلازی درشت نی
دیسکندروپلازی استخوان درشت‌نی یکی از رایج‌ترین مشکلات استخوان درجوجه‌های گوشتی است که باعث درد مفصل، تغییر شکل استخوان و مشکلات حرکتی در جوجه می‌شود. این بیماری با علائم بیماریزای عفونی گسترش می‌یابد. دلیل اصلی این بیماری احتمالاً سرعت رشد زیاد جوجه‌ها و نبود توازن بین وزن جوجه و استحکام استخوان است. تورم و خم شدن در ناحیه مفصل زانو، زاویه‌دار شدن پاها در این جوجه‌ها دیده می‌شود. سنگینی وزن بدن و فشار آن بر روی پا موجب درد، کاهش اشتهاء و تولید در گله می‌گردد.
تغییر در مقدار سدیم، پتاسیم و کلر جیره، فاکتورهای ضد تغذیه‌ای کنجاله سویا (تریپسین)، مقدار اسیدهای آمینه سیستئین و هموسیستئین، وجود سموم قارچی در خوراک (فوزاریوم گرامیناروم)، عدم تعادل نسبت کلسیم و فسفر بروز دیسکندروپلازی درشت نی را در گله تحت تاثیر قرار می‌دهد.
– افزودن توکسین بایندر به جیره جوجه‌های گوشتی از رشد سموم قارچی در جیره جلوگیری می‌کند.
– مکمل کردن جیره با ویتامین D3 و ویتامین C شیوع و شدت دیسکندروپلازی درشت نی را در گله کاهش می‌دهد و به استحکام استخوان کمک می‌کند.
درماتیت کف پا
درماتیت کف پا عارضه‌ای است که در آن ضایعات نکروتیک به همراه التهاب در سطح تا عمق کف پا ایجاد می‌شود که این زخم‌های عمیق احتمالاً منجر به آبسه و ضخامت پوست کف پا می‌گردد. درماتیت کف پا اغلب با تاول سینه‌ای و مفاصل خرگوشی سوخته همراه است. از طرفی وجود این زخم‌ها در کف پا، ورود باکتری‌ها را به بدن تسهیل می‌کند و منجر به ضایعات مفصلی باکتریایی در طیور می‌شود.
مصرف آب در پی افزایش سطح سدیم و پتاسیم در جیره، مقادیر بالای پروتئین، چربی با کیفیت پایین و فیبر بالا در جیره افزایش می‌یابد که به خیس شدن بستر و شیوع درماتیت کف پا در گله منجر می‌شود.
– مصرف بایندرهای معدنی خاک رس (بنتونیت) در جیره، ظرفیت نگهداری آب را در دستگاه گوارش افزایش می‌دهد که به بهبود کیفیت بستر در سالن کمک می‌کند.
– کمبود روی و بیوتین درجیره ابتلاء به درماتیت کف پا را افزایش می‌دهد.
درماتیت کف پا دارای درجات مختلفی در جوجه‌های گوشتی است.
درجه صفر: بدون ضایعات یا دارای ضایعات سطحی و تغییر رنگ بسیار جزئی
درجه یک: ضایعه خفیف، تغییر رنگ کف پا در سطح وسیع و برجستگی‌های تیره رنگ
درجه دو: ضایعه شدید و خونریزی همراه با تورم کف پا
کندرونکروز به همراه التهاب استخوان ( استئومیلیت)
در اثر عفونت باکتریایی سر استخوان ران یا استخوان درشت‌نی لنگش ایجاد می‌شود که می‌تواند منجر به نکروز (از بین رفتن) سر استخوان ران و درشت‌نی شود. باکتری‌هایی مانند استافیلوکوکوس، انتروکوکوس، اشریشیاکلی و مایکوباکتریوم شایع‌ترین باکتری‌های جدا شده از ضایعات مفصلی در پرندگان با لنگش کندرونکروز به همراه التهاب استخوان (استئومیلیت) است. آسیب به بافت روده منجر به خروج باکتری‌ها از بافت روده به داخل خون و انتقال آن به بافت استخوان می‌شود که عفونت باکتریایی سر استخوان ران یا درشت نی را در پی دارد. بنابراین سلامت و عملکرد روده برای جلوگیری از این بیماری نقش مهمی دارد.
مصرف پروبیوتیک‌ها می‌تواند به کلونیزاسیون باکتری‌های مفید در روده و استحکام سلول‌های روده کمک کند.
مصرف توکسین بایندرها در جیره می‌تواند جابجایی باکتری‌ها در سلول‌های بافت روده ناشی از وجود سموم قارچی در جیره را کاهش دهد.
مدیریت دما و استرس گرمایی
دما عاملی موثر در شیوع ناهنجاری‌های اسکلتی در جوجه‌های گوشتی است. به طور کلی در ماه‌های گرم سال لنگش بیش‌تر است. دما و رطوبت نامناسب (استرس حرارتی) با کاهش اشتهاء و اختلال در جذب و ماندگاری مواد معدنی تاثیر منفی بر ساختار استخوان دارند. در این حالت، حجم توده استخوان و استحکام آن کاهش می‌یابد. تنش گرمایی با افزایش ترشح هورمون کورتیکوسترون مانع از فعالیت سلول‌های استخوان ساز (استئوبلاست) می‌شود. استرس گرمایی با آسیب به بافت روده سبب نفوذ باکتری‌های مضر به داخل خون می‌شود که تکثیر این باکتری‌ها در راس مفصلی استخوان به بروز کندرونکروز عفونی راس مفصل استخوان می‌انجامد.
سموم قارچی
وجود سموم قارچی مانند آفلاتوکسین‌ها و اکراتوکسین در جیره به دلیل اثر منفی بر سوخت و ساز ویتامین D3 سبب مشکلات اسکلتی و لنگش در گله می‌شود. سم دی‌اکسی‌نیوالنول در بروز ناهنجاری‌های حرکتی طیور مانند دیسکندروپلازی درشت نی و التهاب باکتریایی مفصل استخوان نقش دارد.
: لنگش و ارتباط آن با سلامتی و تولید در جوجه‌های گوشتیاثرات سموم قارچی در طیور
کمبود تغذیه‌ای
کمبود مواد مغذی (ویتامین‌ها و مواد معدنی) در مرغ مادر موجب اختلالات اسکلتی در جوجه‌ها می‌شود. اختلالات استخوانی در پی کمبود ریبوفلاوین (B2)، نیاسین (بزرگ شدن مفصل و خمیدگی پا)، پیریدوکسین (حرکات عصبی پا)، بیوتین (تورم و فلجی کف پا، جابجایی قسمت انتهای ساق پا)، اسید فولیک (پروزیس یا بدشکلی مفصل خرگوشی پا) و ویتامین C (دیسکندروپلازی درشت نی) در گله دیده می‌شود.
کمبود مواد معدنی مانند کلسیم و فسفر (دیسکندروپلازی درشت نی)، عدم تعادل سدیم، پتاسیم و کلر، روی (تعویق رشد، کوتاه و ضخیم شدن استخوان پا، بزرگ شدن مفصل خرگوشی)، مس (اختلال در تشکیل استخوان و غضروف)، منگنز (پروزیس) منجر به اختلالات استخوانی می‌شود.
نتیجه‌گیری
برخی از روش‌های تغذیه‌ای و مدیریتی برای کنترل لنگش در گله را می‌توان به صورت خلاصه در زیر اشاره کرد.
– تامین مقدار کافی مواد معدنی و ویتامین درجیره
– مخلوط کردن یکنواخت کلیه اجزای جیره
– بررسی آزمایشگاهی منابع معدنی جیره (سنگ آهک، دی کلسیم فسفات یا پودر صدف) ازنظر مقدار کلسیم و فسفر جیره
– استفاده از توکسین بایندر مناسب در جیره برای جذب سموم قارچی
– مصرف پروبیوتیک در جیره برای جلوگیری از بروز بیماری‌های عفونی و تقویت سیستم ایمنی
– خرید جوجه با کیفیت مناسب و حذف جوجه‌های وازده در طول دوره
– استفاده از بستر مناسب
– ایجاد تحرک در گله در طی ساعات روشنایی
– تنظیم رطوبت سالن برای پیشگیری از استرس
– حفظ تراکم گله در سالن
References
۱) Bassler AW, Arnould C, Butterworth A, Colin L, De Jong IC, Ferrante V, Ferrari P, Haslam S, Wemensfelder F and Blokhuis HJ 2013. Potential risk factors associated with contact dermatitis, lameness, negative emotional state, and fear of humans in broiler chicken flocks. Poultry Science 92, 2811–۲۸۲
۲) Butterworth A, 1999. Infectious components of broiler lameness: a review. World’s Poultry Science Journal ۵۵, ۳۲۷–۳۵۲.
۳) Granquist EG, Vasdal G, De Jong IC and Moe RO 2019. Lameness and its relationship with health and production measures in broiler chickens. Animal 13, 2365-2372.
۴) Weimer SL, Wideman RF, Scanes CG, Mauromoustakos A, Christensen KD and Vizzier-Thaxton Y. 2021. Impact of experimentally induced bacterial chondronecrosis with osteomyelitis (BCO) lameness on health, stress, and leg health parameters in broilers. Poultry Science 100, 101457.
به هر گونه نقص یا ناهنجاری آشکار یا پنهان در اندام‌های حرکتی که مانع گام برداشتن طبیعی پرنده شود لنگش می‌گویند.
نارسایی و یا نقص در روند معدنی شدن استخوان منجر به ریکتز، تغییر در شکل استخوان‌ها می‌گویند.
اختلال در تکثیر و تمایز صفحه غضروفی رشد که منجر به کوتاه شدن استخوان‌های بلند می‌شود. این اختلال در صفحات رشد استخوان‌های بلند (صفحه رشد، محل رشد استخوان‌های بلند است) اتفاق می‌افتد.
